چرا پراکندهکاری میکنیم؟
چرا با وجود اینکه از اهمیت تخصصگرایی آگاهیم و در جمع ها از ضرورت تخصص و تمرکز صحبت می کنیم و جملات قصار بزرگان را در این زمینه، استوری و لایک می کنیم، خودمان در زندگی حرفهای خود دچار پراکندهکاری هستیم؟
تجربه نشان میدهد که سه عامل مهم در پراکندهکاری نقش دارد:
۱) توهم اثربخشی
گاهی تصور می کنیم که اگر دست به کارهای متعدد و پراکنده بزنیم، فرد مؤثرتری هستیم. آدمهایی هستند که فکر میکنند اگر در کنار پزشکی، کشاورزی کنند و در کنارش ساختمان بسازند و در عین حال مشاغل مدیریتی و سیاستگذاری هم داشته باشند، آدم مؤثرتری هستند.
حال آنکه اگر به کیفیت کارهای تخصصی نگاه کنیم میبینیم که اگر همین افراد در یک حوزه تخصصی تمرکز کنند، اثربخشی بیشتری خواهند داشت.
۲) ترس از نبود فرصتها در کوتاهمدت
دانشجویی در حال اتمام دوره پزشکی عمومی است. نگران است که شاید در آینده شرایط کاری مطلوبی برایش فراهم نباشد.
در این حالت دو تصمیم متفاوت میتواند بگیرد:
نخست اینکه عمیقتر و تخصصیتر مهارت پزشکی را کسب کند و از این طریق آینده شغلی خود را تضمین کند.
دوم اینکه در کنار پزشکی، دست به فعالیتهای دیگری بزند که اگر احیاناً از محل پزشکی به شرایط کاری مناسبی نرسید، در زندگی درمانده نشود.
انتخاب دوم چیزی ست که در بسیاری از موارد ما را وسوسه میکند که جریان حرف های شدن خود را ناقص بگذاریم و مسیرهای موازی را طی کنیم. تجربه نشان داده شده است که دنبال کردن مسیرهای پراکنده شاید در کوتاه مدت دستاوردهایی داشته باشد، اما در میان مدت و دراز مدت به ضرر ماست.
به مطلب تکمیلی و جالب زیر در این زمینه دقت کنید:
تئوری درهای باز
رفتار شناسان اقتصادی دان آریلی[1] و جیوونگ شین[2] با اختراع بازی کامپیوتری یک رفتار غیر منطقی انسانها را مطالعه کردند [1].
بازی به این صورت است که در ابتدای بازی با سه در مواجه میشوید که با کلیک کردن در را باز و وارد اتاقی میشوید.
در اتاق میتوانید با کلیک کردن داخل اتاق امتیاز به دست بیاورید یا با کلیک کردن روی درِ داخل اتاق به اتاق دیگری بروید.باید حواستان باشد که تعداد محدودی میتوانید کلیک کنید (زمان و انرژی محدود در زندگی)؛ و اگر درِ اتاقی را باز کرده باشید و به آن نروید به تدریج درش بسته میشود (از دست دادن یک گزینه به تدریج با بیتوجهی).
در مجموع سه اتاق بیشتر وجود ندارد و بازی طوری طراحی شده که یکی از اتاقها به طور متوسط امتیاز بیشتری نصیب شما میکند.
بهترین استراتژی (از لحاظ ریاضی) این است که پس از بررسی چند گزینه محدود، در اتاقی بمانیم و مابقی کلیکها را مصرف کنیم که به طور متوسط بیشترین امتیاز را میدهد؛ اما رفتار کاربران متفاوت بود: آنها سراسیمه تا جایی که میتوانستند درهای بیشتری را باز میکردند و زمانی که دری در حال بسته شدن بود، سعی میکردند با صرف یک کلیک آن را باز نگه دارند.
این رفتار حتی زمانی که جریمه باز نگه داشتن یک در بیش از یک کلیک شد، تغییری نکرد.
چرایی
وقتی از آنها پرسیده شد که چرا این کار را میکنند آنها پاسخ میدادند:
«ممکن است در آینده به دردم بخورد» در صورتی که آنها هرگز به آن آینده نمیرسیدند و قبل از آنکه بتوانند از آن اتاق آنطور که باید استفاده کنند کلیکهایشان تمام میشد. روانشناسان اما نتیجه گرفتند دلیل اصلی باز نگه داشتنِ در این است که افراد نمیخواهند سختی و دردِ بسته شدن یک در را تحمل کنند.
ما همواره میخواهیم در آنِ واحد کارهای زیادی انجام دهیم، از هیچ امکانی نمیگذریم و میخواهیم همه گزینهها را با هم داشته باشیم. این امر به سادگی میتواند موفقیت ما را نابود کند. باید یاد بگیریم درها را ببندیم حتی اگر این کار برایمان سخت باشد.
[1] Dan Ariely
[2] Jiwoong Shin
۳) تمایل درونی به تنوعطلبی
بعضاً احساس میکنیم که از یک کار دلزده شدهایم و این امر عمیقاً ما را به سمت تجربه کردن فعالیتهای جدید میکشد.
حدی از تنوعطلبی طبیعی است، ولی بخشی از آن خاصِ فرهنگ نادرست ماست. از قدیم وقتی سرگذشت بزرگان علم و ادب را مطالعه میکردیم یک بخش مشابه داشت که اینها در گستره وسیعی از علوم مانند منطق، طب، ریاضیات، نجوم، کلام، فقه و اصول و بعضاً کیمیاگری و … حاذق بودند؛ اما متأسفانه نمیگفتند که در آن زمان، گستره دانش چقدر محدود بود.
ماهیت تخصصی حرفهها در شرایط فعلی، امکان متخصص شدن در زمینه های مختلف را به ما نمیدهد؛ اما با این حس درونی تنوعطلبی چه کنیم؟
آیا راهی وجود دارد که هم به این تمایل درونی پاسخ دهیم و هم تخصص حرفهای خود را هم حفظ کنیم؟
کتاب “خاص باش” راهکار جالبی را برای تجربه تنوع در عین حفظ تخصص حرفه ای، در اختیار ما قرار میدهد.
برگرفته از کتاب “خاص باش“، نوشته دکتر محمدحسین رضازاده مهریزی و دکتر محمد وکیلی،
کتاب خاص باش، راهنمایی عملی برای حرفه ای شدن است که مستقل از اینکه شغل یا حرفه تان چیست، به شما کمک می کند تا به صورت عملی و با انجام تمرینات دقیق، گام به گام جایگاه خود را ارتقاء دهید.
این کتاب ، در سال 1400 به عنوان کتاب برتر کنفرانس ملی انتخاب شد و از آن زمان تا کنون زمینه ساز رشد حرفه ای افراد زیادی بوده است.
