شش کلاه تفکر – بخش دوم
در مقاله قبلی شش کلاه تفکر با سه کلاه سفید، قرمز و سیاه آشنا شدیم در این مقاله هم با سه کلاه دیگر زرد، سبز و آبی آشنا می‌شویم و در نهایت به نحوه کاربرد بهینه آنها می‌پردازیم.
رنگ زرد
مثبت و سازنده
گرایش کلاه زرد درست برعکس کلاه سیاه است.
معمولا نفع شخصی، پایه‌ای برای تفکر مثبت است.
با کلاه زرد برای تفکر سازنده ضرورتی ندارد که منتظر انگیزه‌هایی چون نفع شخصی بمانیم.
کلاه زرد از تفکر عملی تا تفکر رؤیایی و امیدهای ایده آل را دربرمی‌گیرد و به کشف منافع احتمالی، استوار کردن آنها بر اساس پایه های منطقی و تولید طرح ها و پیشنهادهای خام می پردازد. البته با درنظرگرفتن اجرایی بودن و مؤثر بودن آنها.
کلاه زرد فرصت‌ها را می‌یابد، به تصورات و رؤیاها اجازه بروز و خوش بینی را دستمایه کار قرار می‌دهد. محاسن و مزایای کار را بیان می کند و نیمه پر لیوان را می‌بیند.
نکته:
تفکرات مثبت طیف از کاملا منطقی تا حماقت را در بر می‌گیرد.
در ارائه پیشنهادهای با کلاه زرد می‌توان آنها را بر اساس «میزان احتمال» دسته بندی کرد:
– اثبات شده و قطعی
– به احتمال قوی
– احتمال کم
– احتمال بسیار ناچیز
تفاوت کلاه زرد با کلاه قرمز مثبت:
کلاه زرد از بیان احساس فراتر می‌رود و باید پایه و اساس منطقی داشته باشد
کلاه زرد فقط به معنای یک ارزیابی سست مثبت نیست بلکه به دنبال جستجوی آگاهانه برای یافتن نکات مثبت و سازنده است.
نقش و اهمیت کلاه زرد:
کلاه زرد شروع کننده و پیش برنده موضوع است. منتقدان وقتی وارد گود می‌شوند که چیزی برای نقد باشد. ارائه ایده و طرح و پیشنهاد، کار کلاه زرد است. ایجاد ارزیابی مثبت و گسترش طرح‌ها بر عهده کلاه زرد است. تصحیح خطاهایی که کلاه سیاه تذکر داده نیز با کلاه زرد است.
کلاه سبز
تفکر خلاق:
از بین دو راه انجام کار به دنبال راه سوم باشید!
به ایده ها و راه حل های جدید نگاه کنید.
متفاوت بنگرید و رفتار کنید، اما مرتبط با موضوع.
فرارفتن و بیرون از جعبه نگاه کردن (Out of Box) کلید این مساله است.
سبز رنگ رشد و حرکت است و از شما می‌خواهد که از پیله روزمرگی بیرون بیایید.
برای تفکر خلاق نیاز به تمرین هست و حتی نیاز است که برای ایجاد انگیزه، شروع به تفکرات غیر منطقی کنیم.
کلاه سبز حرکت را جایگزین قضاوت می‌کند.
برای این کار انگیزش ایجاد کنید محیط را برای ارائه ایده ها، بارش فکری و ایجاد ادراک و مفاهیم نو آماده کنید.
در تفکر معمولی، هر ایده و طرح جدید، ابتدا با دانسته ها و الگوهای تثبیت شده تجربی مقایسه می‌شود و به «تناسب» آن با الگوهای ذهنی رای داده می‌شود. اما در تفکر خلاق، باید یک ایده را به عنوان نقطه شروع حرکت در نظر بگیریم تا ببینیم ما را به کجا می برد.
طبقه‌بندی کل راه حل ها، در ابتدای کار، مانع حرکت ذهن برای یافتن راه حل‌های جدید است.
مثلا در مورد تصمیم گیری در مورد قیمت، سه آلترناتیو زیر سریع ذهن ما را می بندد:
قیمت ثابت بماند
قیمت بالا برود
قیمت پایین بیاید
یک سوال مهم:
در فرآیند کلاه سبز، ایده‌های خام فراوانی مطرح می‌شود با آنها چه باید کرد؟
پاسخ:
باید مناطق حساس به ایده را در نقشه تفکرمشخص کرد و به ایده‌ها با استفاده از قیود و محدودیت‌ها شکل داد.
گام‌های بعد از کلاه سبز
بعد از تفکر خلاقانه با کلاه سبز، باید با کمک کلاه زرد ایده های سازنده بسط پیدا کنند و سپس با کلاه سیاه این طرح ها نقد و ارزیابی و نهایتا با کلاه قرمز جنبه های احساسی موضوع نیز بررسی شود.
کلاه آبی
کنترل کننده و سازمان دهنده اندیشه ها است. کدخدای دهکده اندیشه و تفکر !
تفکری درباره همه انواع تفکرات قبلی و پدربزرگ جلسات !
البته نه همه کاره است و نه دیکتاتور!
وظیفه سازماندهی تمام فکرها و نظرات و رهبر ارکست در رابطه با سایر کلاه ها بر عهده کلاه آبی است.
تعیین و کنترل محدوده تفکرات و نوبت عرضه آنها و مسئولیت خلاصه برداری، جمع بندی، نتیجه گیری در مراحل مختلف جلسه و در انتهای جلسه، نظارت بر اجرای درست قواعد بازی تفکر و اصرار بر تفکر به شیوه نقشه پردازی جزو وظایف کلاه آبی است.
برای درخواست استفاده از یک کلاه، اول کلاه آبی را بر سر بگذارید چون کلاه کنترل کننده و سازمان دهنده اندیشه هاست. محدوده تفکر را تعیین می کند، بقیه کلاه ها را فرا می‌خواند و فرایند تفکر مورد استفاده را مورد ارزیابی قرار می‌دهد.
اگر نظمی در فرایند بحث و تفکر نباشد، پیشنهادها، داوری ها، انتقادات، اطلاعات و احساسات با هم در می آمیزند.
کلاه آبی معمولا در جریان بحث، نوع و ویژگی کلاه‌ها را تذکر می‌دهد.
چکیده:
در تصمیم گیری با شش کلاه تفکر، کلاه آبی در ابتدای امر موضوع جلسه را مشخص می کند.
بعد از روشن شدن موضوع و مسئله حالا نوبت کلاه سفید است تا به دنبال اطلاعات و جزئیات و منابع اطلاعاتی بگردد و آنها را جمع آوری و توضیح دهد.
سپس کلاه قرمز صرفا به بیان احساسات درونی و حس و شهود خود درباره موضوع و تصمیم های احتمالی میپردازد.
حال کلاه سیاه با تفکر نقادانه به ارائه نقاط ضعف و عیب ها و ایرادات بدون پیشنهاد راه حل اقدام می کند.
بعد از کلاه سیاه، کلاه زرد اقدام به ارائه منافع و سودهای حاصل از موضوع و تصمیم می کند.
در ادامه کلاه سبز به طرح ایده های خلاقانه و خارج از چارچوب ها و روال معمول اقدام می کند.
و نهایتا کلاه آبی به سازمان دهی تمام اطلاعات حاصل و طبقه بندی آنها اقدام می کند.
توجه داشته باشید که هیچ کلاهی بر کلاه دیگر ارجحیت و برتری ندارد و همه دارای وزنی ثابت هستند.
شش کلاه تفکر راهی برای انتخاب های درست، تصمیم های درست، کارامد و موثر است و به موضوع حل مسئله های فردی و سازمانی کمک بی بدیل می کند.
در پایان تاکید می کنم که دنیای خوب دنیایی نیست که هیچ معضل و اشکالی در آن وجود نداشته باشد بلکه دنیای خوب دنیایی مملو از چالش و مشکلات است که توسط افراد و سازمان ها حل می‌شوند لذا کسب مهارت حل مسئله فردی و سازمانی یعنی مهارت تصمیم گیری امری بدیهی و روشن است.
شش کلاه تفکر که ادوارد دبونو در کتاب شش کلاه تفکر آنرا مطرح ساخته، تکنیکی کاربردی و موثر برای تصمیم‌گیری و حل مسئله است که برای مسایل فردی و گروهی کاربرد دارد.
تمرین:
برای امور و مسائلی که با آنها مواجه می شوید از این تکنیک به عنوان روشی کارا و موثر استفاده کنید و نتایج حاصل را ارزیابی کنید تا به قدرت این روش و تکنیک پی برده و برای سایر معضلات و مشکلات با تجربه بیشتر از آن بهره ببرید.
